Er moet juist niet méér asfalt komen, zoals verkeersminister Van Nieuwenhuizen deze week voorstelde, maar mensen moeten wel méér buiten de spits blijven rijden en thuiswerken. Alleen zo voorkomen we dat we na corona gewoon weer massaal in de file naar werk staan. Dat zeggen verschillende mobiliteitsexperts tegen BNR.
De mobiliteitsexperts maken daarmee een fundamenteel andere keuze dan minister Cora van Nieuwenhuizen, die juist miljarden euro’s wil investeren in nieuw asfalt. Op reacties van deskundigen dat dat op dit moment geen verstandige optie is, zei Van Nieuwenhuizen dat ze ‘daar een beetje ziek van werd’ en sprak ze van cherry picking. Volgens haar kun je na de coronacrisis moeilijk van mensen vragen om meer dan twee dagen thuis te werken.
Rekeningrijden
De overheid zou daarom het momentum moeten benutten, door bijvoorbeeld rekeningrijden in te voeren. Waar voorheen nog werd ervaren dat het lastig is om op afstand te vergaderen, blijkt dat nu behoorlijk mee te vallen, zegt Peter van der Mede van Dat Mobility! Het zou heel goed kunnen dat veel mensen een deel van de werkweek thuis wil blijven werken. ‘Het bewijst wel dat je een heel groot deel van je files kwijt zou zijn bij een kleine gedragsverandering. In die zin zou het een goede oplossing zijn als meer mensen langdurig thuis gaan werken.’
Bert van Wee, hoogleraar Transportbeleid van de TU Delft, is het niet eens met Van Nieuwenhuizen dat de crisis geen invloed moet hebben op investeringen in de hoofdwegeninfrastructuur. ‘Ik zie het anders: als dankzij corona de druk op de spitsen minder groot wordt, zijn investeringen om die drukte te verminderen gewoon minder rendabel. Ik zou daarom alle plannen heroverwegen, voor zover ze niet al aanbesteed zijn of je ze nog terug kunt draaien.’
Luister terug | Breek de Spits
Volgens D66-Kamerlid Rutger Schoonis is dit inderdaad hét moment om gedragsverandering te stimuleren door rekeningrijden in te voeren, in plaats nieuw asfalt aan te leggen. ‘De minister zegt dat je hooguit van mensen kunt vragen om één à twee dagen thuis te werken, maar het is andersom: uit een enquête van het Kennisinstituut Mobiliteit blijkt dat mensen straks zéker meer gaan thuiswerken.’
Wel moet er nog een achterstand van structureel 1,4 miljard euro worden weggewerkt in het onderhoud en beheer van de wegen, zegt Schoonis, maar vervolgens is het belangrijk om het recht op thuiswerken wettelijk te verankeren. ‘D66 en GroenLinks zien graag dat je afspraken kunt maken met je werkgever om twee dagen in de week structureel thuis te werken, tenzij het niet anders kan.’
Luister terug | Spitsbrekers | Feenstra ziet toekomst in thuiswerken
Erik Verhoef, hoogleraar vervoerseconomie aan de Vrije Universiteit, schaart zich achter de visie van Van Wee. ‘Het zou heel naïef zijn om te denken dat we helemaal terugvallen naar het oude gedrag. Er zijn redenen voor mensen om de spits blijvend te mijden en als we met zijn allen flexibeler zijn omdat we beter in staat zijn om thuis te werken, zijn we ook beter in staat om die spits meer te spreiden. Ik verwacht in ieder geval dat mensen ook wat later de weg op gaan.’
Als daardoor de file vrij massaal omzeild wordt, dan komt dat extra zetje vanzelf al, zegt Verhoef. ‘Dus ik zou het heel raar vinden om te verwachten dat dat niet gebeurt.’ De bestaande afspraken met aannemers voor infrastructurele projecten hoeven niet per se een belemmering te zijn. ‘Als er afspraken zijn gemaakt is het natuurlijk wat lastiger dan wanneer je nog in de planvorming zit, mar je kunt natuurlijk onder contracten uit komen, als je maar goede alternatieven hebt.’
Lessen trekken
Je moet goed bij werkgevers en werknemers kijken wat ze beweegt in mobiliteit, zegt Rein Aarts, directeur van mobiliteitsadviseur Breikers. En dat is zeker niet: in de file staan. Daarom is het goed om lessen te trekken uit hoe het de laatste maanden is gegaan. ‘Ga later van huis, werk thuis: je kunt als werkgever een hele belangrijke rol spelen om dat mogelijk te maken voor je werknemers. En het goede nieuws is dat de overheid dat ook al stimuleert.’
Luister terug | ‘Invoeren rekeningrijden kost meer dan het oplevert’
Zelf ontvangt Breikers een vergoeding van het ministerie voor zijn adviezen aan werkgevers. ‘Dat is dus dezelfde minister, die heel goed begrijpt dat gedragsverandering een heel effectief middel is om files te voorkomen. De urgentie is ontzettend groot: een paar maanden geleden vonden we het nog prettig om een beetje aan de files te sleutelen, maar nu zijn ze ineens weg en hebben we de opgave om ervoor te zorgen dat ze nooit meer terugkomen.’
Geen asfalt
Ook Carlo van de Weijer, mobiliteitsexpert aan de Technische Universiteit van Eindhoven, ziet de oplossing niet in meer asfalt. ‘De verschuiving van zakelijk vervoer naar vrijetijdsvervoer haalt de druk van de spits weg. Daar zal zeker een deel van terugkomen, maar niet genoeg om nu heel veel geld uit te geven aan capaciteitsuitbreiding.’ Ook voor de langere termijn ziet Van de Weijer weinig in meer asfalt. De uitbreiding van de capaciteit mag daarom minder prominent op de agenda.
Hoewel niet elke Nederlander thuis zal blijven werken, zou de overheid het mijden van de spits zoveel mogelijk moeten stimuleren, meent Van Wee. ‘Je kunt mensen een extra zetje in de rug geven en ze stimuleren om niet in de spits de weg op te gaan. Dat kan via de overheid, maar werkgevers kunnen ook expliciet aanraden om niet in de spits te reizen en afspraken zo te plannen dat je niet in de ochtendspits de snelweg opgaat en ’s avonds weer in de spits naar huis gaat.’
